Mariana Leka
Mariana Leka u lind në Shkodër, më 27 nëntor 1961. Zëri i saj u rrit dhe u shkollua (për Kimi) në Fushë-Arrëz. Me ëndrrën për t’u bërë soliste iu fut Akademisë së Arteve nën mbikëqyrjen e sopranos “Artiste e Merituar” Edit Mihalit. Fillimisht ishte në kor e më vonë, në vitin 1991, spikati si soliste. Studioi gjithashtu për muzikë në Akademinë e Mantovas (Itali) nën udhëheqjen e sopranos Katia Ricciarellit. Që nga ajo kohë ka interpretuar më shumë se 30 role operistike. Është vlerësuar me shumë çmime sikurse “Çmimi i parë” në konkursin ndërkombëtar të Operës Italiane (1996), apo “Çmimi i parë Marije Kraja” në Festivalin Operistik Shqiptar (1999). Gjithashtu ajo është vlerësuar si “Qytetare Nderi” e Pukës.
Marjana Leka: Në kohën tonë punohej shumë, sot mungon pasioni
"Në kohën tonë punohej shumë, sot për fat të keq mungon ai pasioni dhe dëshira për të punuar, brezat kanë ndryshuar," thotë Marjana Leka, sopranoja e parë në Teatrin e Operas dhe Baletit. Në një intervistë dhënë mbrëmë për "Ora Kulturë" për regjisorin e teatrit dhe moderatorin e këtij emisioni Armando Bora, Leka rrëfen fillimet e saj në karrierë e lidhur gjithmonë me familjen. Sopranoja këmbëngul që ky brez që vjen duhet të punoj shumë më tepër. "Instrumentistët në atë kohë çoheshin që në orën 5:00 të mëngjesit për të zënë klasat, sot kjo gjë mungon", tha Marjana Leka. Për sopranon Leka , Teatri i Operas dhe Baletit është unik, ajo nuk e imagjinon dot zhdukjen e tij, por nga ana tjetër pranon se" ky teatër ka probleme edhe administrative dhe kërkon të ketë kritikë të artit Armando Bora: Unë jam nga ata persona që e kam ndjekur në vazhdimësi karrierën tuaj, e them me plot gojën dhe jam i sigurt që askush s’mund të më kundërshtoj. Karriera juaj është një karrierë e suksesshme, e veçanta e kësaj karriere është së është zhvilluar në pjesën e saj më të madhe në Shqipëri, por ka patur prezantime dhe jashtë saj. Armando Bora: Cili është çëlësi i këtij suksesi? Marjana Leka: Unë. Armando Bora: Unë, është kaq thjeshtë për tu thënë, por po të shpjegojmë brenda kësaj fjale është futur shumë lodhje, mund. Marjana Leka : Sigurisht, nuk mjafton vetëm talenti, talenti nëse nuk ushtrohesh vazhdimisht, nëse nuk punon, nuk ecën përpara. Armando Bora: Ju vini nga një familje që s’ka patur lidhje me artin, por duhet të ketë qënë diçka që mund të shpjegojë lidhjen tuaj me artin, si ka qenë ambjenti juaj familjar? Marjan Leka: Mamaja ime ka qenë daktilografiste, babai ndimës mjek. Në 8 vjeçare kam mësuar si gjithë fëmijët dhe këndoja në orën e muzikës si gjithë të tjerët, por asnjëherë e aktivizuar në aktivitetet e asaj kohe, si festivale pionerësh, kjo më ndoqi dhe më vonë pas tetë vjeçares. Babai im më zgjodhi një degë që i pëlqene atij dhe mendonte se do ecja përprara ,për “Kimi” dhe unë erdha në Tiranë ku studiova për “Kimi”. Atje kam kënduar me shoqet, isha konviktore dhe më thanë që të këndoj në një aktivitet të shkollës, pranova se s’thoja dot jo dhe filloi të më pëlqente. Degjoja shumë në atë kohe Marije Krajan, duke imituar Marije Krajën, kuptova se kisha zë të impostuar. Kisha dajën në Teatrin e Operas dhe Baletit dhe i kërkova që të më dëgjoj dikush dhe të më jap një mendim, shkova dhe më thanë që ke zë shumë të bukur dhe do konkurosh se patjetër do fitosh dhe kështu bëra, ndoqa rrugën time. Armando Bora: Veshi është i lindur, ndonje pjestar tjetër në familje a ka patur vesh muzikor ? Marjana Leka: Njëri nga vëllezrit më shumë , nëna ime kishte muzikalitet të lindur dhe do thoja se i kam ngjarë asaj. Armando Bora: Ju përmendët Marije Krajan, një ëmër goxha i shquar i muzikës operistike. Në këtë studio unë kam patur Edit Mihalin, e cila e ka përmendur Marije Kaajan dhe kujtoj që Edit Mihali ka qënë nxënese e kësaj artisteje të madhe dhe ju keni qënë nxënëse e Edit Mihalit. Ka një lloj trashëgimie, mendoni se funksion në pedagogjinë e këndimit kjo trashëgimi, kjo edukatë, kjo mënyrë këndimi? Marjana Leka: Besoj se po,unë e kam ndjekur shumë Edit MIhalin, une e quaj udhërrëfyesen time, në ato vite ajo ka thirrur zonjen Marie që të më dëgjoj dhe më pëlqeu shumë , mënyra si komunikonte, Armando Bora: Ju sot jeni pedagoge në “Universitetin e Arteve”, a vazhdon ruhet ky lloj respekti ndaj brezave, ndaj pedagogëve siç ka qënë në periudhën kur ju keni qënë studente vet? Marjana Leka: Në kohën tonë punohej shumë, sot për fat të keq mungon ai pasioni dhe dëshira për të punuar, brezat kanë ndryshuar. Unë do këmbëngulja që ky brez që vjen duhet të punoj shumë më tepër. Armando Bora: Unë e mas nivelin e punës me faktin që sa herë kaloj pranë “Universitetit të Arteve” dëgjojhej tingulli i instrumentistave, tashmë ka heshtje.. Marjana Leka: E vërtetë, instrumentat në atë kohë çoheshin që në 5 të mëngjesit për të zënë klasat, sot kjo gjë mungon. Armando Bora: Pas mbarimit të shkollës ju jeni emëruar nëTeatrin e operas dhe Baletit, si e kujoni atë si atmosphere? Marjana Leka: Kam punuar me shumë kënaqësi në kor, sepse unë vija nga pak vite shkollë muzike. Kisha vetëm “Akademine e Arteve”, për mua ka qënë shumë e mirë puna ime në kor, atëherë nisa të mësohesha me skenën. Synimi im ishte të bëhesha soliste. Armando Bora: Kjo do të thotë se nuk hytë në kor për të dal në pension në kor? Marjana Leka: Jo, ëndrra ime ishte të punoja vetëm,të këndoja solo,mu desh shumë punë për këtë, me kohën erdhi rasti për të dal në skenë, me një rol jo pak të lehtë, roli i ‘Violetës” nga ‘Opera Traviata” e Verdit,. Ka qënë një shfaqje me emocion dhe shumë përgjegjësi, për faktin se ishte një rol i madh, mendoja se do kisha një rol të vogël. Ishte shfaqja që më hapi dritën jeshile për të dal si soliste, por duheshin dhe dy role për tu aprovuar, nuk mjaftoi vetëm ky rol i madh. Armando Bora: Si funksiononte në atëkohë marrja e roleve, a funksiononte siç funksionn sot, që merren pak lehtë, të besohen më lehtë rolet, si funksiononte atëherë? Marjana Leka: Me audicion patjetër, kur kam marrë “Violeten” kam kënduar para një këshilli, i cili do ta aprovonte apo jo daljen në skenë, nuk ishte kaq e lehte. Armando Bora: Prej vitit 91 që keni kaluar në soliste, deri sot janë rreth 23 vite, koçidoi me këtë periudhën e keqë të tranziconit, ju si e konsideroni. E konsideroni si pak fat të keq që një artist që pjesën më të madhe të karrierës ta zhvilloj më këto ndryshimet politike ekonomike të vendit të tij? Marjana Leka: nuk kam parë kështu të them të drejtën se ka qënë zgjedhja ime të qëndroj këtu. Kam patur shumë mundësi, kam dashur të këtë një ekuilibër mes familjes sime dhe karrierës, nuk kam qenë ai tipi që do të arrij majat me çdo kusht dhe me çdo çmim. Nuk jam penduar, këtu kam kënduar shumë në teatër, kam kënduar role të para, kam marrë kënaqësi, respekt dhe jam ndjerë shumë mire. Armando Bora: Thatë që keni vendosur të rrini vet në Shqipëri. Keni vendosur se i stepeshit ballafaqimit me nivelin europian të të kënduarit, sepse merrnit kënaqësi të mjaftueshme këtu, apo se vendoset të kishit familjen në radhë të parë mes dilemës së karrierës dhe familjes? Marjana Leka: Familja ishte shumë e rëndësishme,duhet të ketë një ekuilibër, atë që te jep karriera, nuk ta jep kurrë karriera, kudo të jesh. Armando Bora: Jeni e mendimit se një familje e shëndoshë sjell një atdhe të shëndoshë? Marjana Leka: Patjetër Armando Bora: Si e ka vlerësuar bashkëshorti juaj faktin që ju keni zhvilluar artin bashkë me familjen? Marjana Leka: Patjeter që e ka mbështetur shumë, ai dhe familja e bashkëshortit tim, më ka mbështetur në çdo moment, më ka krijuar atmosferën e qetësisë shpirtërore. Më ka lejuar të arrij e qetë dhe komode atë që duhet të bëja. Armando Bora: Jo rrallë ndeshemi me steriotipet e të gjykuarit të artistit që nuk ndërton familje, që e prish, që nuk është stable. Ju jeni shembull tjetër, se një familje e mirë është një garanci për të zhvilluar një talent të mirë. Është shpjeguese në rastin juaj kjo gjë? Marjana Leka: Them se po, duke menduar që qofte edhe ata artistë që nuk arrijnë të krijojnë familje, që duan të bëjnë karrierë, por ama ata duan të krijojnë dhe një familje .Eshtë shumë e vështirë sepse vet natyra e profesionit tonë, kur ndërtohet jashtë vendit, që nuk je i vendosur në një teatër, por punon me kontrata duke lëvizur, është shumë e vështirë. Eshtë stres i madh nëse krijon familje dhe nuk jeton metë. Armando Bora: Mendoni se sot është bërë po aq e rëndësishme sa interpretimi skenik aq sa niveli muzikor? Marjana Leka: Është e vërtëtë që në opera zëri është i pari, por nëse mungon intepretimi i asaj që thua, apo ngjyrimi i duhur i zërit, për të dhënë një rol të kompletuar. Armando Bora: Teatri i Operas dhe Baletit ka patur shpesh të ftuar të huaj, shikoni disnivel të këngëtarëve të huaj që vijnë në raport me tanët? Marjana Leka: Jo, kanë ardhur këngëtarë shumë të mirë, ndonjëherë dhe jo shumë brilant, por nuk mund të bëj krahasim se ne kemi këngëtar shumë të mirë, që këndojnë shumë mirë dhe interpretojnë shumë mire. Armando Bora: Ku ndiheni më rehat, te cila shkollë muzikore, te ajo e Verdit apo edhe te muzika e kompozitorëve të tjerë? Marjana Leka: Sigurisht te kompozitorët italianë, te Verdi dhe Pucini, janë dy të preferuarit, por dhe Mozzarti më pëlqen shume, edhe pse është i vështirë për tu kënduar, më përshtatet. Jam shume e kujdesshme në zgjedhjen e një roli, nuk zgjedh asnjëherë çfarë nuk përshatet për vokalin tim. Armando Bora: Mendoni se publiku shqiptar është më i ndjeshëm ndaj operave të Verdit? Marjana Leka: Verdi dhe Pucini sidomos, opera dramatike pëlqehet shume ,ndoshta nga temperamenti jonë, ”Butterfly” ka patur një pritje fantastike. Armando Bora: Cili nga rolet e karrierës tuaj ju ka mbetur dhe e kujtoni me emocion dhe e kujtoni me nostalgji? Marjana Leka: “Traviata” ngelet, për personazhin e “Violetës” ,shumë i dashur për mua si personazh edhe pse është roli i parë dhe Opera “Bohem”, roli i “Mimisë”, një muzik shumë e bukur , drama e saj, e kujtoj shumë shpesh. Armando Bora: Si produksion të operave që keni realizuar, kë mbani mend? Marjana Leka: Ka qënë Opera “Ballo me maska” e Verdit, Opera “Turandot” e Puçinit, “Ana Bolena” Donixeti. Armando Bora: Cili nga këta roli do donit ta ribënit, për ta rregulluar, që e shihni me sy kritik, që do donit ta ribënit më mire? Marjana Leka: Do bëja me kënaqësi “Normën” e Belinit, do e ribëja me kënaqësi, “Kastadivën” me kënaqësi, por do më pëlqenin gjera të reja. Armando Bora: Kur flasim për gjerat e reja, “Bohemën” e kam vënë në skenë në Teatrin e Operas dhe Baletit. Ka qënë opera ime e pare si regjizor, ka qënë një trajtim modern. Ju jeni për sjelljen në kohë të operave klasike,apo jeni konservatore në mënyrën e trajtimit, jeni këngëtare që rrini mirë në trajtimet e kohës dhe në kostumet e kohës? A i mbështesni tendencat moderne, si i konsideroni, a keni patur raste të tilla? Marjana Leka: Kam patur, “Bohemën”, “Don Xhovanin”, kanë qënë shfaqje shumë të bukura por do më plëqente që në vënien e tyre në skenë të ishin në kohën e tyre, me stilin e tyre me gjithë shkëlqimin e tyre. Ndoshta në rivënie të mëvonshme mund të provohet edhe sjellja në kohë e këtyre veprave, por do më pëlqente që për herë të parë siç janë. Armando Bora: Kemi patur shancin të dëgjojmë edhe këngëtarë të huaj, jo vetëm si shkembim experience, por dhe se kemi patur nevojë për zëra të rinj. Marjana Leka: Po sidomos meshkuj, ka mungesa të tenorëve dhe ka raste kur nuk përshatet zëri. Armando Bora: Është ruajtur një traditë në TOB, ajo e dublantëve, e këngëtareve që këndojnë të njejtin rol. Mendoni se kjo traditë e ruajtur ka mbajtur konkurencën mes këngëtarëve apo fakti që këndohet një rol nga dy personazhe ka sjell konflikte, si e shikoni këtë traditë? Marjana Leka: Ndodhin këto në teatër. Realizimi i dublantëve është i domosdoshëm në teatër, sidomos kur janë vepra të vështira, kërkojnë shumë mund, është lodhje e madhe për këngëtarin,mund të sëmuret, mund të dojë dy ditë pushim. Armando Bora: Ju i ndjeni këto lloj shqetësime, vazhdon të jetë premiera synimi i çdo këngëtari? Marjana Leka: Vazhdon të jetë, po për mua jo. Rëndësi ka çfarë jep në skenë, si për natën e parë, të dytën, nuk është e thënë se po këndove i pari je më i miri, secili duhet të japi maksimumin në natën ë tij. Armando Bora: Po flisnim për shkëmbimet e produksioneve më këto që vijnë nga jashtë. A mendon se ka ardhur momenti të shikohet si profil i zhvillimit të teatrit, ku në cddo moment të ngrejë një shfaqje me stafë të brendshëm, për të kënaqur spektatorin? Marjana Leka: Patjetër, besoj se është e domosdoshme, si për teatrin dhe për artistët që kanë nevojë t’i rikthehen një vepre, pas një viti apo dy, qofte dhe për këngëtarët e rinj që duan të futen në këto vepra. Armando Bora: A duhet që një teatër të ketë një trup të fuqishëm, turp stabël? Marjana Leka: Patjetër, s’do funksiononte ndryshe teatri pa trupa stabël si orkestra, duhet dakortësi mes aktorëve dhe drejtorisë. Armando Bora: Mendoni se një politikë ë një teatri me artistë të brendshëm e ngushton mundësinë për të ardhur artistë të huaj? Marjana Leka: Absolutisht, edhe per artistët është mirë, dëgjon zëra të rinj, sheh të rinj, që nuk janë këtu, edhe publiku gjithashtu. Armando Bora: Është e çuditshme që ekziston një ide për të mbyllur TOB, dhe mendoj me gjakftohtësi si qytetar i zakonshem: a na duhet Teatri Operas dhe Baletit, mos është luks për shqipërinë, në këtë nend me 1001 halle, a i duhet Shqipërisë? Marjana Leka: Nuk besoj asnjëherë që të shkatërrohet nje tëatër, do ishte logjikë absurd. Ai është një teatër unik, që tashmë ka një histori 60 vjeçare, që ka krijuar një traditë, ku spektatorët, artdashësit, kanë ardhur në Teatrin E Operas dhe Baletit dhe kanë kaluar orë shumë të bukura, duke dëgjuar ata artistë të mrekullueshëm, duke harruar hallet e përditshme,monotoninë, më duket një argument që nuk mund ta mendoj kurrë. Armando Bora: A mendoni se ka prodhur cilësi Teatri i operas dhe Baletit, ndoshta duhet të filloj nga zero, të prodhohen artistë të rinj, si iu duken këto teori që fshijnë të kaluarën. Marjana Leka: Nuk mendoj keshtu, se po nuk u bë sot duhet të nisi nga zero, se janë 60 vjet. Që s’ka gjëra për të rregulluar nuk mund të thuhet, ka shumë gjera për tu rregulluar, por me durim dhe mirëkuptim bëhen gjerat. Armando Bora: Kjo situate është pak e agravuar, nga ana administrative. Unë jam i bindur që ka subjektivizëm në vlerësimin e një vepre, nuk ka një mekanizëm të saktë, kush mund të jëtë ajo strukture që mund t’i besojmë të gjithë, ajo strukturë që të përcaktoj dhe ndaj kush dhe çfarë duhet bërë në Teatrin e Operas dhe Baletit. Marjana Leka: Është e vertetë kjo që thoni, shume artistë mund të thonë jam shumë i talentuar. Kjo ka ardhur nga mungesa e institucionit të kritikës, është shumë e nevojshme që pas çdo shfaqje të ketë nje analizë për tërë shfaqjen. Të ketë kritikë arti, çfarë shkon mirë e çfarë jo. Mos të jetë një situatë që hapet perdja, mbyllet perdja dhe sukses i madh, sepse sigurisht ka gjëra të tjera, skenografia, regjia, këngëtarët. Duhet të ketë një kritikë, gjë që prej vitesh mungon. Armando Bora: Jeni të gatshëm ju si artiste të mendoni kritikën se dhe aty ka qejfëmbetje, është ndryshe mendimi kritikë, se ai e çon mendimin e tij te spektatori? Marjana Leka: Eshtë gabim, të shihet keshtu, çdokush do përfitonte nga kritika. Armando Bora: Ju do e pranonit kritiken? Marjana Leka: Pse jo, une do përfitoja nga kritika, për të rregulluar gjërat, unë përfitoj nga vërejtjet që më bëhën, një kritikë e shëndoshë është e mirë për këdo. Armando Bora: Uë e kuptoj sensin pozitiv tuajin, edhe në pozicionin e pedagoges që keni, por mendoj që ësht pak e vështirë për një artist të pranojë kritika nga një artist tjetër. Marjana Leka: Kjo varet dhe nga tipi dhe personaliteti i gjithësecilit, unë dhe në mësim, asnjëherë nuk bëj elozhe të kota, që ishë shumë mire apo këndove shumë bukur, nëse nuk je përgatirur mirë, më vjen keq me veten time që të mos jem e sinqertë. Armando Bora: Për ta mbylluar në mënyrë të sinqertë, unë kam bërë një shkrim kritik për “Madam butter fly”. Erdhi këndoi Ermonela Jaho ,që vajzë që ka bërë karrierë në botë, bera kritik se mu duk se bëri një “cocosani” ipasi ajo ishte mesdhetare, pak jashtë natyrës së steriotipit të kësaj japonezeje. Ajeni dakort, a është “cocosani” një personazh që ka një steriotip dhe është e vështirë të dalësh nga kornozat e atij intrepretimi? Marjana Leka: Sigurisht se dhe për faktin se ajo është një vajzë vetëm 15 vjeçe,gjithçka që përjeton qoftë dashuria dhe lumturia, pastaj edhe drama vjen në kuadër të moshës së saj, thjeshtësisë së saj dhe freskisë së saj. Armando Bora: Cila ështe ajo dobësi rnjerëzore që i’u revolton më shumë? Marjana Leka: Mosmirënjohja Armando Bora: Cilën karakteristikë vlerësoni më shumë? Marjana Leka: Sinqeriteti Armando Bora: Çfarë është për ju pushteti? Marjana Bora: Kur e mer pushtetin ,të mos dehesh nga pushteti